พืชผักสมุนไพรกับการดูแลสุขภาพ บัวบก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Centella asiatica Urban วงศ์ : UMBELLIFFRAE (APIACEAE)
ชื่อสามัญ : Asiatic Pennywort/Tiger Herbal ชื่ออื่น/ชื่อสามัญ : ผักแว่น (ใต้) ผักหนอก จำปำเครือ กะบังนอก (ลำปาง)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ต้น เป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี มักขึ้นในที่ชื้นแฉะ ลำต้นเลื้อยยาวไปตำมพื้นดิน แตกรากฝอยตามข้อ แผ่ไป จะงอกใบจากข้อ ชูขึ้น 3 – 5 ใบ ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไต เส้นผ่าศูนย์กลำง 2 – 5 ซม. ขอบใบหยัก ก้านใบยาว ดอก ดอกออกเป็นช่อที่ซอกใบ ขนาดเล็ก 2 – 3 ดอก กลีบดอกสีม่วง ผล เป็นผลแห้ง แตกได้
ส่วนที่ใช้ประโยชน์: ลำต้นและใบสด
สรรพคุณทางยาและวิธีใช้ : โรคปากเปื่อย ปากเหม็น แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ใช้บัวบกสด 1 กำมือ (10 – 20 กรัม) ตำแล้วคั้นเอำแต่น้ำเติมน้ำตาลทรายเล็กน้อย ดื่มวันละ 3 ครั้ง ติดต่อกัน 1 – 2 วัน แก้อาการเจ็บคอ ใช้บัวบกสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียดแล้วคั้นเอำแต่น้ำ เติมน้ำส้มสำยชู 1 – 3 ช้อน จิบบ่อยๆ แก้อาการปวดศรีษะข้างเดียว รับประทำนแบบสดๆ หรือคั้นน้ำรับประทำนไม่จำกัดปริมาณ ควรรับประทำนติดต่อกัน 5 – 6 วัน แก้อาการช้ำใน ลดความดันโลหิต ใช้บัวบกสด 2 กำมือ คั้นเอำแต่น้ำ เติมน้ำตำลทรายเล็กน้อย รับประทำนติดต่อกันอย่ำงน้อย 5 – 7 วัน รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก ใช้ใบสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียด คั้นเอำแต่น้ำ ทำบริเวณแผลบ่อยๆ ใช้กากพอก สารเคมีและสารอาหารที่ส้าคัญ : จ ำพวกไตรเทอร์ปิน และไตรเทอร์ปินกลัยโคไซด์ ได้แก่ กรดเอซีอำติก (asiatic acid) กรดมาดิคาสซิก (madecassic acid) เอซิอาติโคไซด์ (asiaticoside) ออกซิเอซิอาติโคไซด์ (oxyasiaticoside) มำดิคาสซอล (madecassol) ซึ่งสำรเหล่ำนี้มี ฤทธิ์ช่วยเร่งกำรสร้ำงเนื้อเยื่อและสมานแผล นอกจำกนี้ยังพบ น้ำตาลหลายชนิด เช่น เรซิน วิตำมินซี สำรแทนนินสารที่มีรสขม ชื่อ Vellarine อัลคาลอยด์ชื่อไฮโดรคอไทลีน (hydrocotylene) และน้ำมันหอยระเหยชื่อ B-Caryophyllene

อ้างอิงข้อมูลจาก หนังสือผักพื้นบ้ำนต้านโรค เล่ม 1 จัดทำโดยกลุ่มสำรนิเทศฯ กรมพัฒนำการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก